Dit artikel verscheen eerder in de Harlinger Courant van 1 augustus 2014.

HARLINGEN – Tweeëneenhalve maand is Hein Kuiken nu in functie. Met zijn leeftijd van dertig jaar behoort hij tot de jongeren onder de wethouders in ons land. Dat wil niet zeggen dat hij een gemakkelijke opdracht heeft gekregen.

Tekst en foto:  © Festina Lente, Gijs & Inge van Hesteren.

“In mijn takenportefeuille ligt de nadruk op het sociale domein,” zo vertelt hij. “Dat heeft vanaf het begin van mijn periode als gemeenteraadslid voor de PvdA mijn belangstelling gehad. Vooral in mijn eerste weken als wethouder kwam er veel over mij heen. Van dik hout zaagt men planken – een veertigurige werkweek zat er toen echt niet in! Ik ging kennismaken met heel veel mensen en organisaties. Iedereen wil ineens een afspraak met je. Van de ene dag op de andere ben je namens de gemeente bestuurslid van een aantal organisaties waarin gemeenten verplicht of vrijwillig met elkaar samenwerken, zoals bijvoorbeeld Sociale Zaken en Werkgelegenheid, of de Veiligheidsregio Friesland. Daar ben je alle dagen druk mee, terwijl er ’s avonds nog een dik pak papier op je ligt te wachten thuis. Een moordend tempo!”

Toch noemt Kuiken zichzelf een tevreden man. “Als geboren Harlinger vindt ik het bijzonder eervol dat ik de verantwoordelijkheid mag dragen over ontwikkelingen die de hele stad aangaan. Dat wil ik zo goed mogelijk doen, en ik wil niet achter mijn bureau blijven zitten. ‘Van het papier loskomen’, dat is wat ik wil. Het gebeurt in de stad, in de bedrijven, op straat. Dáár trekken Harlingers me aan mijn jas met hun vragen.”   

Decentralisatie Rijkstaken

Inderdaad, misschien leven er onder de bevolking van de gemeente al heel veel vragen. Bijvoorbeeld over de veranderingen in thuiszorg, huishoudelijke hulp, jeugdzorg, of in het onderwijs aan kinderen ‘met een rugzakje’. Dat zal de komende tijd toenemen, want er is verandering op til.

“Wat betreft de manier waarop de overheid omgaat met sociale vraagstukken staan we aan de vooravond van de grootste revolutie sinds de Tweede Wereldoorlog. Deze verandering komt vanuit Den Haag op de gemeenten af. ‘Decentralisatie van Rijkstaken’, noemt men het daar. Ten dele gaat het de regering simpelweg om bezuiniging. Dat is een harde waarheid. Maar ook is deze ontwikkeling een weerspiegeling van de veranderende manier waarop we met elkaar aankijken tegen maatschappelijke verantwoordelijkheid. De effecten van deze revolutie komen nu plotseling heel dichtbij. In juli is in Den Haag pas definitief besloten over de voorwaarden. Dat geeft ons als gemeente Harlingen nog maar een klein half jaar om het nieuwe beleid te vertalen in concrete maatregelen, met veel nieuwe taken en minder geld. Een enorme opgave.”

De veranderingen komen niet alleen maar dichtbij voor de ambtelijke organisatie van de gemeente. Ze raken ook direct aan het dagelijkse leven van de Harlingers. Kuiken noemt een paar voorbeelden.

“Huishoudelijke hulp, boodschappen doen, ramen lappen, het werd tot nu toe vaak vergoed vanuit WMO en AWBZ. Dat zal drastisch verminderen. Alleen mensen met heel lage inkomens of met zware zorgindicaties kunnen nog vergoedingen verwachten. Voor hen zorgen we voor een vangnet. Aan de andere kant zijn er heel veel Harlingers met een uitkering, om wat voor reden dan ook. Het is voor hen heel moeilijk om uit die situatie los te breken. Het zal niet meer vanzelfsprekend zijn dat een uitkering zonder tegenprestatie wordt verstrekt. We gaan iets terug vragen, afhankelijk van wat deze mensen aan kunnen, qua ervaring, capaciteiten, gezondheid, beroepsachtergrond. Bijvoorbeeld inzet bij burenhulp. Dit is gemakkelijk gezegd, maar deze nieuwe manier van werken vereist een heel ander soort aansturing. Den Haag verwacht dat de gemeente de regie voert. We hebben daartoe al veel stappen gezet.

Gebiedsteams

Waar vroeger allerlei hulpinstanties ieder hun eigen ding deden en af en toe niets van elkaars activiteiten wisten, gaan we nu toe naar zogenaamde ‘gebiedsteams’. In die teams werken vertegenwoordigers van bestaande organisaties op een nieuwe manier. Ze zullen worden aangestuurd door een coördinator vanuit de GGD. Iemand met een sociaal-medische achtergrond. Geen ambtenaar, geen bureaucraat, maar iemand die de taal spreekt van zorg en welzijn. Zo hopen we dat er een goede samenwerking van de grond komt. Met als beoogd resultaat, dat de zorg ‘dichter op de mensen‘ komt te zitten, dat er beter maatwerk geleverd kan worden en dat de zorg efficiënter omgaat met de kosten. Het beeld dat ik heb van deze teams is dat zij optreden als de bemiddelaar, bijvoorbeeld als we aan mensen met een uitkering vragen of zij kunnen assisteren bij de zorg aan hulpbehoevenden. Op hun beurt kunnen de gebiedsteams weer terugvallen op een provinciaal team met experts, waaronder jeugdpsychiaters, de GGD, jeugdopvang.”

HC: Het zal voor de mensen in de betrokken gebiedsteams niet altijd even gemakkelijk zijn. Waren ze niet gewend om vanuit hun eigen organisatie en hun eigen vakmanschap hun eigen werkwijze te volgen?

“Die mensen zullen ten dele een stap terug moeten doen. We hopen dat ze loskomen  van hun ‘oude’ organisatie, dat ze de uitdaging aangaan om hun werk heel anders in te richten. Dat is eigenlijk weer een stap naar voren. Het is nogal wat, dat de gemeente verantwoordelijk wordt voor al die stukjes zorg en welzijn. Die verantwoordelijkheid kunnen zij mee gaan dragen.”

Zoals Kuiken al aangaf, er is geen tijd te verliezen. “Het zijn heel veel veranderingen tegelijkertijd. In oktober willen we al beginnen met de nieuwe aanpak van zorg en maatschappelijke ondersteuning. Op 1 januari gaat de nieuwe wetgeving in en dat wordt de officiële start. De hele jeugdzorg gaat dan ook over de kop, de veranderingen in de Participatiewet komen aan de orde, die geldt voor mensen in WSW en Wajong. Het is heel wat, alles bij elkaar. En ook de nieuwe Wet op Passend Onderwijs heeft gevolgen. Gelukkig wordt dat grotendeels opgepakt door de onderwijssector zelf. Ach, als ik eenmaal hierover aan het praten ben zou ik er wel een boek over kunnen volschrijven!

Politieke keuzes

Na 1 januari 2015 zullen we wel een paar jaar nodig hebben om alles te vervolmaken. We hebben zo langzamerhand de voorstellen aan de gemeenteraad geformuleerd. In oktober zal de raad er een beslissing over moeten nemen. Alle fracties zullen er vanuit hun eigen politieke achtergrond verschillend over denken, maar ik verwacht toch dat de raad akkoord zal gaan met onze ideeën. De Raad heeft natuurlijk al een aantal Kadernota’s goedgekeurd, waarin de grote lijnen zijn aangegeven. Wat we in oktober gaan doen, is laten zien hoe die uitgangspunten zich vertalen in concrete gevolgen.

En nogmaals, die gevolgen zijn er voor de gemeente als organisatie, maar ook voor de mensen in de gemeente. Hete hangijzers kunnen we niet uit de weg gaan. Het blijft lastig, maar ja, heel Nederland zit met hetzelfde probleem.”

Hein Kuiken praat met veel kennis van zaken en veel vuur over zijn favoriete onderwerp. Hij zat al op zijn 21^-ste voor de PvdA in de gemeenteraad. Hij studeerde geschiedenis, maar dat was niet te combineren met het raadswerk en zijn dagelijkse werk –als ijzerwerker bij Scheepswerf Harlingen en later bij Bram Visser Special Metal Products. Als wethouder is hij een autodidact: “Daar bestaat nog geen opleiding voor!” zegt hij vrolijk.

“Na de verkiezingen viel de landelijke PvdA in een zwart gat. In Harlingen bleven we aardig overeind. Daarom zijn we betrokken bij de coalitie-onderhandelingen en niet veel later vormden we met CDA en Harlinger Belang een bestuurscollege met drie wethouders. We denken een stabiele combinatie in handen te hebben. Dat is wel nodig ook, want als je alleen al naar dit dossier kijkt, kunnen we ons geen vertraging veroorloven. Nu men in Den Haag de knopen heeft doorgehakt weten we als gemeente waar we aan toe zijn. De komende tijd beginnen we eindelijk met het communiceren van dit verhaal. We gaan naar de mensen toe, ‘de zaaltjes in’, naar de buurthuizen, sportverenigingen, belangenorganisaties. En we zijn heel benieuwd hoe die er tegenaan kijken!”

Met al het overige wat de wethouder tijdens dit vraaggesprek vertelde kan de Harlinger Courant nog een extra bijlage vullen. Maar voor nu laten we het hierbij. Mét de burgers van Harlingen wachten we af wat het gemeentebestuur op dit beleidsterrein in petto heeft.

Tekst en foto:  © Festina Lente, Gijs & Inge van Hesteren.