Tagarchief: zeilvaart

Het eerste flesje voor de wethouder

Paul Scheffer en Paul Schoute heffen het eerste glas 'Red de vloot', onder toeziend oog van brouwer Gerard Ypenga. (Foto: Gijs van Hesteren)
Paul Scheffer en Paul Schoute heffen het eerste glas ‘Red de vloot’, onder toeziend oog van brouwer Gerard Ypenga.
(Foto: Gijs van Hesteren)

HARLINGEN – Havenbrouwerij Het Brouwdok doneerde zesduizend flesjes speciaalbier aan de bruinevlootschippers. Vrijdagochtend proefde wethouder Paul Schoute het eerste glas. Met instemming van de gemeenteraad waren de haven- en kadegelden voor het gehele jaar al kwijtgescholden en momenteel werkt de gemeente aan een steunfonds. Ook het Rijk beloofde onlangs vijftien miljoen aan steun. Schoute waarschuwde de Harlinger schippers: ‘Voor de steun vanuit Den Haag dreigt versnippering.’

Lees verder Het eerste flesje voor de wethouder

Steun voor Harlinger zeilschepen

Gemeente onderzoekt noodfonds voor bruine vloot

Bij zeilen als sport hoef je aan dek of in het kluivernet geen anderhalve meter afstand te houden, maar het mág wel. (Foto: Gijs van Hesteren)
Bij zeilen als sport hoef je aan dek of in het kluivernet geen anderhalve meter afstand te houden, maar het mág wel. (Foto: Gijs van Hesteren)

HARLINGEN – In het voorjaar liep ook de laatste zeegaande schoener binnen, na een ongeplande reis vanuit de Carieb. Daarna werd het stil in de Friese havenstad. Gedurende het hoogtepunt van de coronacrisis lagen de kades vol werkloze zeilchartervaartuigen. De trotse, uit zeventig schepen bestaande vloot zat zonder werk.

Lees verder Steun voor Harlinger zeilschepen

Hollandsche Zeilvloot in nood voor Pampus

De vloot bij Pampus. (Foto's :Gijs van Hesteren)
De vloot bij Pampus. (Foto’s :Gijs van Hesteren)

PAMPUS – Ze houden echt wel van samenwerken, de schippers van de bruine zeilvloot, maar in principe zijn en blijven ze vooral gepassioneerde individualisten. Er was een coronacrisis voor nodig om hen als uit één mond dezelfde boodschap te laten verkondigen. ‘Nog nooit waren we zó eensgezind en saamhorig’; dat was wat je het meest hoorde tijdens een ronde langs de massaal voor anker liggende Hollandsche Zeilvloot.

Lees verder Hollandsche Zeilvloot in nood voor Pampus

Historische klipper als gezinsjacht

Milou, Beau en Jolie van Burik vinden het best lollig aan boord van de driemastklipper Grootvorst, samen met hun papa Lajos.
Milou, Beau en Jolie van Burik vinden het best lollig aan boord van de driemastklipper Grootvorst, samen met hun papa Lajos. (Foto’s: Gijs van Hesteren)

HARLINGEN – Sinds het begin van de coronacrisis werd er nauwelijks nog gevaren door de bruine vloot; in de anderhalvemeter-samenleving is zeilen met een driemastklipper geen vanzelfsprekendheid. Dat wil niet zeggen dat er niet gewerkt wordt. Ook zeilschippers zijn en blijven ondernemers en dus zoeken ze uit alle macht naar nieuwe businessmodellen.

Lees verder Historische klipper als gezinsjacht

Tjalk Boreas drie keer winnaar Slag in de Rondte

Maandagochtend, hoogwater. Klokslag tien uur hijsen onder meer de Hollandia, de Voorwaarts, de Willem Jacob en de Boreas de zeilen, voor de 25ste editie van de Slag in de Rondte.  (Foto: Gijs van Hesteren)
Maandagochtend, hoogwater. Klokslag tien uur hijsen onder meer de Hollandia, de Voorwaarts, de Willem Jacob en de Boreas de zeilen, voor de 25ste editie van de Slag in de Rondte. (Foto: Gijs van Hesteren)

Strategie ‘Slag’ bepaald door oostenwind

HARLINGEN – Normaal gesproken wordt de ‘Slag’ beheerst door Atlantische depressies met harde wind en extra hoge tijen. Dit jaar leek de 25e editie van deze marathonwedstrijd voor schippers van historische vrachtzeilschepen een vakantie-uitstapje te worden. De zonnige perioden waren ongetwijfeld mooi meegenomen, maar als je lange afstanden moet afleggen heb je niet zoveel aan een oostelijk briesje kracht twee tot drie. Voor een aanvaardbaar puntentotaal zal je ‘moeilijke’ waddenhavens als Noordpolderzijl en De Cocksdorp moeten aandoen. Dat lukte niet alle deelnemers.

Schipper Henk Teuben en zijn bemanning. 'Voor de wind gaat de Voorwaarts iets harder, maar bij het volgende wantij loopt hij net als wij evengoed vast.' (Foto: Gijs van Hesteren)
Schipper Henk Teuben en zijn bemanning. ‘Voor de wind gaat de Voorwaarts iets harder, maar bij het volgende wantij loopt hij net als wij evengoed vast.’
(Foto: Gijs van Hesteren)

Lees verder Tjalk Boreas drie keer winnaar Slag in de Rondte

Zeilmaten uit verre landen

Nikki Foltýnová: 'Zeilen doe je niet op de kok. Hier leef je bij het moment.'

Nikki Foltýnová: ‘Zeilen doe je niet op de klok. Hier leef je bij het moment.’ (Foto’s: Gijs van Hesteren)

Waddenzee trekt internationaal personeel

HARLINGEN – Er komt heel veel internationaal personeel af op de historische zeilschepen die met passagiers varen in de Waddenzee. Ligt het aan het eigenzinnige Nederland, aan de schilderachtige stad Harlingen of aan de karakteristieke zeilvloot? Misschien laten Zwitsers, Polen, Tsjechen en Amerikaanse Belgen zich inderdaad inspireren door de romantische, zoutwaterzeilende vrachtschepen. Het fenomeen ‘bruine vloot’ is tamelijk uniek in de wereld. Alleen al vanuit Harlingen vertrekken wekelijks meer dan zeventig schepen met betalende gasten naar zee. Alleen in Nederland kom je commerciële zeilvaart tegen op deze schaal.  Lees verder Zeilmaten uit verre landen

Friese zeelui vaak van buitenlandse afkomst

HARLINGEN – Wat bezielde de zeeman in de zeventiende en achttiende eeuw? Waarom ging hij naar zee? Wie was hij, waar kwam hij vandaan? De gehoorzaal van Museum het Hannemahuis zit afgeladen vol als de hoogleraar aan zijn lezing begint. Vóór zijn emeritaat doceerde de erudiete Jaap R. Bruijn (79) maritieme geschiedenis aan de Universiteit van Leiden. Hij spreekt bedachtzaam en gaat met zijn verhaal enigszins van de hak op de tak. Onder de circa tachtig belangstellenden bevinden zich vooral senioren en mensen met een nautische achtergrond.

Professor Jaap Bruijn in het Hannemahuis. ‘De slavernij is en blijft een verschrikkelijke zaak.’

Lezing ‘Zeegang’: Jaap Bruijn over de zeescheepvaart van 17e en 18e eeuw

‘Ik ben al lang met emeritaat hoor’, legt de eerbiedwaardige wetenschapper uit tijdens de pauze. ‘Zo heel vaak geef ik geen lezingen meer. Deze lezing in Harlingen zie ik als een uitje. Veel kennis over dit onderwerp heb ik verworven door me te verdiepen in dagboeken en biografieën van zeelieden en in archieven. Soms moet je goed zoeken, maar er valt heel veel informatie uit te halen.’  Lees verder Friese zeelui vaak van buitenlandse afkomst

Een snelle Nationale Waddenrace 2017

In de prille ochtend, zeil zetten in de Harlinger Willemshaven.
In de prille ochtend, zeil zetten in de Harlinger Willemshaven. (Alle foto’s: Gijs van Hesteren)

HARLINGEN – Wedstrijdzeilen met traditionele schepen op het Wad: aan de ene kant zo weinig mogelijk geregel en gezeur, aan de andere kant een duidelijk en gemeenschappelijk overeengekomen reglement. Goed zeemanschap en een beetje doorzettingsvermogen vullen het aan. Deze voorwaarden maken de jaarlijkse Nationale Waddenrace tot een succes. Niet voor het eerst sleept Joost Martijn met zijn eenmasttjalk ‘Overwinning’ de eerste plaats in de wacht. De Harlinger Courant zeilt mee, aan boord van één van de deelnemende schepen.

Het reglement van de wedstrijd stelt dat de deelnemers in willekeurige volgorde de vijf Waddenhavens Den Oever, Oudeschild (Texel), Oost-Vlieland en West-Terschelling moeten aandoen. Zeilend natuurlijk, behalve in de havens zelf – daar gaat de motor aan. Zodra een loper een selfie heeft genomen van een codewoord bij het havenkantoor gaat de reis verder. Ook dit jaar leidt het tot spannende taferelen in krappe haventjes. De meeste deelnemers finishen al in de nanacht van zondag de 5e november, met vaartijden tussen de vijftien en twintig uur. Alleen de laatste in de rangschikking, de Kaat Mossel, arriveert pas in de vroege zondagmiddag.

Remco Visser, met de zojuist aangetikte haven van Oudeschild op de achtergrond.
Remco Visser, met de zojuist aangetikte haven van Oudeschild op de achtergrond.

De Waddenrace heeft een nieuwe voorzitter, Remco Visser. Vrijdagavond, tijdens het palaver in het gebouw van de Koninklijke Nederlandse Reddings Maatschappij KNRM, zegt hij over zijn nieuwe rol: “Al jaren neem ik met heel veel plezier deel aan de wedstrijd. Zo doe ik iets terug. Leuke deelnemers die weten waar ze mee bezig zijn, een ontspannen sfeer, zo min mogelijk regels, dat kenmerkt de Waddenrace.”

Zeekano

Zaterdagochtend al vroeg scheept de Harlinger Courant zich in op Vissers’ keenaak (of leunder) ‘Alida’, het laatst overgebleven exemplaar van dit scheeptype. De ‘Alida’ is met zijn 32 bij 5,10 meter een lange, flexibele zeekano met heel weinig diepgang. Remco Visser: “Met dit schip zeilen we vaak in één streep naar ons doel. De diepgang is normaal gesproken 85 centimeter.”

Vlnr: direct na het starten kiezen de Willem Jacob, de Hollandia en de Najade voor een zuidwestelijke koers naar Oudeschild of Den Oever.
Vlnr: direct na het starten kiezen de Willem Jacob, de Hollandia en de Najade voor een zuidwestelijke koers naar Oudeschild of Den Oever.

Een groot deel van de bemanning komt van het skûtsje ‘Engelina Smeltekop’, dit jaar IFKS-kampioen in de klasse a-klein. Een ontspannen, maar ter zake kundig gezelschap. Tijdens het ochtengloren staat er een lopende zuid-zuidoostenwind. Alle schepen zetten zeil in de voorhaven van Harlingen. Eenmaal buiten de pieren stuurt Visser de ‘Alida’ op een aandewindse koers, richting Den Oever en Oudeschild. Met het opkomende tij is het varen over de ondieptes van Molenrak en Zachtebed voor niemand een probleem. Al snel blijkt dat de eenmasttjalken en -klippers scherper aan de wind zeilen. De meesten maken een slag naar Den Oever. Alleen de de imposante tweemastklipper ‘Dageraad’ en de ‘Alida’ kiezen voor Oudeschild als eerste haven. “We komen zowat tot Oudeschild als we deze slag voortzetten”, stelt Visser. “Dan kunnen we net zo goed even naar binnen gaan”.

Hectische rondedans

Kort voor de ‘Dageraad’ arriveert de ‘Alida’ bij Oudeschild. Loper Sander Hasper springt aan wal en rent naar het havenkantoor. Tijdens het keren van de keenaak komt de ‘Dageraad’ binnen. Het leidt tot een hectische dans voor twee platbodems in de krappe havenkom. Vervolgens kruisend de Bollen over, richting Den Oever, totdat de ebstroom zo sterk wordt dat er geen voortgang meer is. Visser: “Ik had gehoopt dat Den Oever bezeild zou zijn. Jammer. Laten we dan nu maar de verplichte vier uren rust nemen. Dat is onze joker!”
Tijdens het ankeren zien wij de schepen die eerst voor Den Oever kozen één voor één voorbij zeilen, richting Texel. De ‘Lotus’, de ‘Boreas’, de ‘Overwinning’ voorop. Rond vier uur ’s middags zet de ‘Alida’ weer zeil. Ook op de Dageraad wordt men wakker, maar problemen met het grootzeil leiden tot grote achterstand.

De lopers van de 'Dageraad' kunnen ondanks hun inzet de latere schade aan het grootzeil niet compenseren.
De lopers van de ‘Dageraad’ kunnen ondanks hun inzet de latere schade aan het grootzeil niet compenseren.

Aan de wind over stuurboord is de voorhaveningang van Den Oever nét bezeild. Totdat in de laatste honderd meters de vloedstroom het schip iets teveel om de oost wegzet. Lukt het of niet? Het zwaard bonkt over de stenen. Te dicht bij de noordelijke havenpier. Overstag! Het gaat nét goed. Loper van en aan boord en weer verder. “Het is even zoeken naar de juiste koers”, zegt Visser. “We zeilen noord-noordoost, tussen twee bankjes door.”

Het is intussen donker geworden. Het weer is druilerig en kil. Rond zeven uur ’s avonds trekt het gasproductieplatform van Elf Petroland aan stuurboord voorbij. Pas tegen tien uur vanavond is het hoogwater. “We wagen het erop”, zegt de schipper. Dwars over de banken, koers havenhoofden van Vlieland.

Spannend

Dan uit het niets een windschifting – van zuid naar west en sterk aantrekkend. De havenmond ligt plotseling in de wind. De schippers moeten opkruisen. Bijna tegelijk met de ‘Overwinning’, de ‘Hollandia’, de ‘Boreas’, de ‘Lotus’ en de ‘Voorwaarts’ bezeilt de ‘Alida’ de haven. Visser: “We zitten in de kopgroep. Alleen, de kopgroep is een beetje groot. Het wordt nu spannend hoor.”

Ook hier een rondedans voor tjalken en klippers. De ‘Alida’ verslaat de Lotus in de havenkom van Vlieland. Omhoog weer de zeilen, richting Stortemelk en Schuitengat. Het wordt een stuk warmer. De maan verschijnt vanachter de jagende wolken. Aan een heldere horizon lokken de lichten van vuurtorens.

Met ruime wind hobbelen de schepen over de zeedeining in het Stortemelk. In het Schuitengat is de ‘Alida’ veel sneller. Visser steekt grote stukken af en zeilt gemakkelijk boven de ‘Boreas’ en de ‘Lotus’ langs. Hoezo vaargeul? Het is bijna tien uur in de avond als stuurvrouw Jana Schatto bevallig als een hinde terug aan boord springt. Dat lukt nog net, want de schipper heeft al losgegooid. “Het is wel een wedstrijd, hé!” moppert hij.

Op het voordek

De ‘Alida’ lijkt vierde te liggen, achter de ‘Overwinning’, de ‘Voorwaarts’ en de ‘Hollandia’. “Je weet nooit helemaal zeker hoe je ligt, want pas na controle van de logboeken bepaalt de wedstrijdleiding de volgorde.”
Het is nog maar kort na hoogwater. In één streep naar de Meep, over het zand heen. “Allemaal op het voordek, dat scheelt weer!”
De ‘Boreas’ kiest voor een koers achterlangs Griend. De ‘Alida’, permanent over de platen zeilend – “Dat scheelt tegenstroom. Of het kan? We gaan het zien.” – draait samen met de ‘Voorwaarts’ de Blauwe Slenk in. De ‘Hollandia’ verliest de aansluiting, de ‘Overwinning’ bouwt zijn voorsprong uit. Het gaat ineens tergend langzaam, vanwege de sterk ingezette ebstroom.

Najade en Willem Jacob.
Najade en Willem Jacob.

Voor ons ligt Harlingen, in een zee van licht, aan het eind van een lang lint van knipperende rode en groene bakens. De snackbar en het bruine cafeetje wachten ons op. Plat voor de lap, nek aan nek met de ‘Voorwaarts’. Natuurlijk kiest de ‘Alida’ ervoor om de Pollendam aan de noordelijke, ‘verkeerde’ kant te passeren. Dan trekt het dicht, de glorieuze volle maan verdwijnt achter wolken en het begint te regenen. We varen in de havenmond van Harlingen – het zit erop. De ‘Boreas’, die heeft gekozen voor de koers noordelijk van Griend, heeft er uiteindelijk geen voordeel van. De ‘Alida’ finisht op een prima vijfde plaats.

Info: www.waddenrace.nl

De einduitslag, na doorrekening van de logboeken:

1. Overwinning, Joost Martijn – 15:31:38
2. Aldebaran, Frank Fisher – 15:40:41
3. Voorwaarts, Peter Glas – 16:02:28
4. Hollandia, Evelien Prins – 16:36:46
5. Alida, Remco Visser – 16:41:58

De troubadours van de bruine vloot

Dets Laif brengt tweede cd uit

HARLINGEN – Dat Henk Roodbergen – letterlijk – in Friesland verzeild raakte is terug te voeren op een ervaring in de vroege jaren negentig. Het was een weektocht aan boord van de zeiltjalk Courage die hem in aanraking bracht met de bruine vloot. Het was het begin van een liefde die voortduurt tot op de dag van vandaag: voor de oude schepen, voor de schippers en hun maatjes, voor het Wad en uiteindelijk voor Era Copier, die intussen haar leven met hem deelt en de helft is van het folkduo Dets Laif.

Als Era (links) niet zingt en speelt, draagt zij gedichten voor. Over het wad natuurlijk. ‘Stap-glup; stap-glup.’  Foto: Gijs van Hesteren

Door Gijs van Hesteren
Dit artikel verscheen eind mei 2017 in gedrukte vorm in de Harlinger Courant

Van begin tot eind bezingen Henk Roodbergen en Era Copier het varen met de schepen van de historische zeilvloot. De Waddenzee is daarbij heel belangrijk, evenals de havenkroegjes van Harlingen, Vlieland en Terschelling. Niet voor niets heet de nieuwe cd ‘Overal is Wad’. Era zegt daarover: ‘Een woordspeling op ‘wat’ en ‘wad’ die al heel veel gebruikt is. We konden de verleiding gewoonweg niet weerstaan.’

Henk en Era hebben te stellen met nog veel meer verleidingen, getuige hun liedteksten. ‘Baggerzooi’ geniet hun sterke voorkeur, ‘Liefde op Terschelling’ is één van hun liedjes en bij het liedje ‘Tessel’ blijft het van begin tot eind onduidelijk of het nu gaat om het eiland of tóch om een vrouwspersoon.  Lees verder De troubadours van de bruine vloot

Noordwestpassage: zeilend bovenlangs Canada

HARLINGEN – Begin jaren negentig was Heine van der Molen de jongste schipper van de Harlinger zeilchartervloot. Hij voer als kapitein op zeilschepen in de Oostzee en was schipper-eigenaar van onder meer de klipper Risico en de schoener Store Baelt. In de krappe Nederlandse kustwateren heeft hij het wel gezien. Hij kocht een opgelegde tweemastschoener en heeft daar grote plannen mee. Dankzij de klimaatverandering is het ineens mogelijk via de Poolzee naar de Stille Oceaan te zeilen. Maar eerst de grootste kosten terugverdienen.

Tekst en foto’s Gijs en Inge van Hesteren Lees verder Noordwestpassage: zeilend bovenlangs Canada