HARLINGEN – Half november ging het luchtkwaliteitsonderzoek naar de uitstoot van de Restenergiecentrale (REC) van start. We schreven erover in de Harlinger Courant van 18 november. Ergens in mei zou het eerste deel van het onderzoek – dat naar de uitstoot van zoutzuur – afgerond moeten zijn. We gaan het verloop nauwlettend volgen. Ter herinnering hieronder het oorspronkelijke artikel uit november.

Ondanks hoge inzet nog geen vertrouwen bij omwonenden

De procedure voor het luchtkwaliteitsonderzoek is aan alle kanten omgeven door waarborgen en de opzet is in belangrijke bepaald door het RIVM en de Begeleidingsgroep – een comité van afgevaardigden uit alle geledingen van de Harlinger samenleving. Echter, enkele direct aanwonenden hebben bijzonder weinig vertrouwen in het effect van het onderzoek. Zij hebben al teveel meegemaakt, zeggen zij. Hiermee geconfronteerd hielden vertegenwoordigers van de Friese GGD de lippen stijf op elkaar.

Tekst en foto’s Gijs en Inge van Hesteren

Voor een handjevol belangstellenden zei aftredend voorzitter van de Begeleidingsgroep Peter Polhuis het als volgt: “Dit is een belangrijke dag voor Harlingen, waar u later nog veel van zult horen. Dit is in feite een uniek experiment. Mensen uit de bevolking hebben zich intensief met de onderzoeksopzet bezig gehouden. De regionale en lokale overheden hebben er een zeer hoge status aan verleend. Alle adviezen van de Begeleidingscommissie zijn in de besluitvorming opgevolgd.”

Het waren bewogen jaren geweest, zei Polhuis. Hij gaf aan veel vertrouwen te hebben in de opzet zoals die nu opgestart wordt. Eric ter Keurs, burgemeester van Tytsjerksteradiel, volgt hem op als voorzitter. Ter Keurs: “De verwikkelingen rondom de REC heb ik al lange tijd gevolgd vanaf de zijlijn. Het voorzitterschap zie ik als een uitdagende opdracht.”

Nooit eerder vond een onderzoek op deze schaal en met deze reikwijdte in Nederland – of in Europa – plaats. Dit bevestigde Dave de Jonge, de onderzoeker die namens de GGD Amsterdam de opdracht zal gaan uitvoeren. Wat doet de GGD Amsterdam eigenlijk in Harlingen? “Onze GGD is een gemeentelijke dienst, geen bedrijf. Toch zijn wij in de Europese aanbestedingsprocedure uiteindelijk overgebleven. We hebben een reputatie te verdedigen op het gebied van luchtkwaliteitsmetingen. Ik durf te stellen dat er zeker in Nederland en waarschijnlijk evenmin in Europa een organisatie te vinden is met de ervaring die wij hebben. Bovendien zijn wij ISO17025 gecertificeerd en dat maakt dat onze onderzoeksresultaten door iedere rechter als waarheid zullen worden opgevat.”

“We verbinden geen waardeoordelen aan onze onderzoeksresultaten. We hebben het onderzoek ingericht in overeenstemming met de aanwijzingen van RIVM en Begeleidingsgroep en de interpretatie laten we over aan de opdrachtgevers.”

Op de onderzoeken is niet beknibbeld. Volgens provincievoorlichter Harco Zwaan berekent de GGD Amsterdam 235 duizend euro voor het breed opgezette luchtkwaliteitsonderzoek. Het zoutzuuronderzoek van GGD Fryslân, beperkter in omvang en tijdsduur, kost 25 duizend euro.

Nog steeds reden tot zorg

Naar aanleiding van een vraag van REC-tegenstander Jaap Hofman werd BG-lid Johan Vollenbroek expliciet als vertegenwoordiger van de Harlinger bevolking genoemd. Hij zei tegen Omrop Fryslân dat de oven intussen een stuk beter werkt. De bypass in de schoorsteen is echter nog niet definitief buiten werking gesteld. Hierdoor blijft er voorlopig gevaar bestaan voor ongefilterde uitstoot, bijvoorbeeld van dioxinen, zoals dat in oktober vorig jaar gebeurde. En met het verhogen van de schoorsteen zou de concentratie van stoffen als zoutzuur lager worden. Wat Vollenbroek betreft zou het verhogen geen probleem mogen zijn. Gedeputeerde Michiel Schrier stelde tijdens de perspresentatie dat de bypass voorlopig alleen nog bij extreem hoge temperaturen in werking mag worden gezet. Na de onderhoudsbeurt van april volgend jaar zou de bypass tot het verleden moeten behoren.

Gedeputeerde wil voorlopig geen hogere REC-schoorsteen

Schrier ging kort in op zijn besluit voorlopig niet aan te dringen op verhoging van de REC-schoorsteen. Velen hadden hierom gevraagd en sommigen namen het Schrier kwalijk dat hij zijn besluit eenzijdig had genomen.
“De afgelopen tijd heb ik zeker zeventig personen en organisaties gesproken. Hieruit is me gebleken dat de verhoging nu niet haalbaar is. Er zijn gewoon teveel mogelijke bezwaren tegen verhoging. De Harlinger gemeenteraad was al een van de eersten die ertegen in het geweer kwam. Dan wordt het wel heel moeilijk voor mij om die wens door te drukken. Vanuit Den Haag wordt ook nog eens meegekeken, want de REC is gesitueerd aan de rand van een belangrijk natuurgebied. In principe ga ik er niet eens over. De REC moet dat besluit nemen!”

Wat wordt er onderzocht?

Het onderzoek wordt deels dubbel uitgevoerd, ‘redundant’, zoals de deskundigen dat noemen. Aanvullend, maar niet identiek van aanpak.

In twee als meetstation ingerichte cabines onderzoekt GGD Amsterdam 24 uur per dag de concentratie van fijnstof, zwaveldioxide, stikstofoxide, koolmonoxide, zware metalen en de vluchtige organische stoffen benzeen, tolueen en xyleen. De stations staan opgesteld op het terrein van Windpowercentre aan de Lange Lijnbaan (voor de duur van een jaar) en aan de Readyk te Wijnaldum (voor een half jaar).

In de Harlinger Courant was de zogenaamde Groep Sarolea kritisch over deze beperking tot een half jaar. Desgevraagd antwoordde Peter Polhuis: “Zelfs een half jaar is al uitzonderlijk lang voor een luchtonderzoek als dit. GGD Amsterdam heeft hierin de aanbeveling van de Begeleidingsgroep gevolgd. De gemeten waarden zullen naar onze verwachting weinig verschillen van die bij het Windpowercentre. Kostenoverwegingen speelden een rol. Mochten de metingen in Wijnaldum er aanleiding toe geven, dan zullen we het station zeker langer operationeel houden.”

GGD Amsterdam is niet verantwoordelijk voor het tweede onderdeel van het onderzoek. De metingen van het ammonia-, waterstoffluoride- en zoutzuurgehalte neemt GGD Fryslân voor zijn rekening. Binnen een straal van 1000 meter van de REC plaatste men op 21 plaatsen meetbuisjes. Bij vijf naburige bedrijven zijn bovendien handmeters uitgereikt aan het personeel (Windpowercentre, Damen, Nesta, De Vlas en Spaansen). “We hebben hierbij gekozen voor bedrijven waar 24 per dag gewerkt wordt”, stelde Rolie Tromp van de Friese GGD.

GGD-arts Ben Diesveld legt uit: “Met de buisjes zal worden gemeten op door de ARBO-wet bepaalde grenswaarden van respectievelijk 5, 10 en 30 ppm (parts per million – red). De meetgegevens van de twee onderzoeken zullen door het RIVM en onze afdeling Milieu en Gezondheid verwerkt en geduid worden.”

Resultaten online

Iedere belangstellende kan de uurgegevens van GGD Amsterdam met een vertraging van circa twintig minuten uitlezen via de website luchtmeetnet.nl of de smartphone-app ‘mijn luchtkwaliteit’. De resultaten van het zoutzuuronderzoek van GGD Fryslân zullen elke twee weken worden gepubliceerd op het REC-loket.

Kluitje in het riet

Familie Zijlstra: “We hebben dan regelmatig last van tranende ogen, keelpijn en benauwdheid. We zijn al zó vaak met een kluitje in het riet gestuurd, dat we niemand meer geloven.”

Jan en Riekje Zijlstra lieten zich de officiële aftrap niet ontgaan. Zij wonen letterlijk onder de rook van de REC. De HC sprak hen tijdens het bezichtigen van het luchtmeetstation op het bedrijfsterrein van het Windpowercentre. Riekje Zijlstra: “De uitstoot is alleen op de lange termijn misschien schadelijk. Dat is wat men ons vertelt. Maar hoe moeten we dat geloven? Als de wind onze kant op staat moeten we alle deuren en ramen goed dicht houden. We hebben dan regelmatig last van tranende ogen, keelpijn en benauwdheid. We zijn al zó vaak met een kluitje in het riet gestuurd, dat we niemand meer geloven. Het RIVM kijkt eenzijdig naar de belangen van de hoge heren, niet naar die van de bevolking.”

Wat vinden GGD-arts Ben Diesveld en Rolie Tromp, onderzoeker namens GGD Fryslân, van de opmerkingen van de familie Zijlstra? Zij stonden er vlak naast, toen de Harlinger Courant deze vraag tot hen richtte. De GGD’ers keken strak voor zich uit. Nemen zij de klachten serieus? Stilte. Even later wandelden zij zwijgend de andere kant op. Een merkwaardige situatie, want nog maar kort tevoren spraken zij geanimeerd met de HC over hun werkzaamheden ten behoeve van het onderzoek.