Harlingen, al vijfendertig jaar woon ik in deze stad. Aangespoeld via de bruine vloot. Een stukje traditie, een stukje varend erfgoed, die vloot. Net zoals de stad: overal monumenten, waar je ook kijkt. De website harlingenwelkomaanzee.nl meldt: ‘Met meer dan zeshonderd monumentale panden in onze binnenstad blijft de herinnering voortbestaan aan de trotse welvaart die Harlingen gekend heeft’.
Tagarchief: geschiedenis
Over opstandigheid en de jaren vijftig
Het waren de jaren vijftig. De eerste acht jaren van mijn leven bracht ik door in Budel, een Oost-Brabants boerendorp, gelegen tussen zand, bos en heide. Daar stond de tijd nog stil. Het verkeer bestond uit hondenkarren, bakfietsen en paard-en-wagen. Bij ons in de straat stonden drie auto’s: de Opel Kapitän van de gemeentesecretaris, de Chevrolet Impala van de dorpsaannemer en de DKW van mijn vader, die huisarts was. Wie hem wilde bellen draaide nummer zes.
Van Het Nut naar de Binnenvaartsimulator
Leren navigeren: twee eeuwen maritiem onderwijs
HARLINGEN – De Harlinger Maritieme Academie bestaat tweehonderd jaar. Het werd uitbundig gevierd, met een reünie, maar ook met de presentatie van een boek: ‘Leren navigeren, 200 jaar maritiem onderwijs in Harlingen’. Geo Arnold, achterkleinzoon van oud-leerling kapitein Jan Holstein kreeg het uitgereikt en historicus Jurjen Leinenga schreef het.
Jurjen Richard Leinenga (1958) studeerde geschiedenis in Groningen. Zijn proefschrift gaf hij de titel Arctische walvisvangst in de achttiende eeuw: de betekenis van Straat Davis als vangstgebied (Amsterdam, 1985). Hij werkt sinds 2013 bij de projecten Dutch Ships and Sailors en Diepere Maritieme Data. Begin 2018 legde hij de laatste hand aan het digitaliseren van monsterrollen in Noord-Nederlandse archieven en musea, waaronder die van de Harlinger waterschout.
Zijn contacten met de Maritieme Academie stammen uit deze periode. ‘Ik kom zelf uit een varende familie en ik houd van geschiedenis. Eigenlijk is er in dit vakgebied weinig aandacht voor onze varende historie. Neem de vaart op de Oostzee. Ik miste waardering voor al die mensen die keihard gewerkt hebben. Aan mijn eigen vader heb ik dit kunnen zien. Als kapitein en reder was hij altijd in de weer. Zes uur op, zes uur af.’ Lees verder Van Het Nut naar de Binnenvaartsimulator
De tempel van Winaam
Nynke-Rixt Jukema mixt Amerikaanse en Europese historie
WIJNALDUM-HARLINGEN – Gedreven, intens en Fries tot in de tenen, zo kun je haar omschrijven. Nynke-Rixt Jukema: boerendochter uit de Noordwesthoek, architecte en opsteller van het bidbook waarmee Leeuwarden de nominatie tot Culturele Hoofdstad van Europa binnenhaalde. Achter elkaar voerde zij twee opdrachten uit in de gemeente Harlingen. Het voelde voor haar als thuiskomen.
Door Gijs van Hesteren (dit artikel verscheen in juli in de Harlinger Courant)
Eerder dit jaar oogstte Nynke-Rixt Jukema applaus bij de gemeenteraad voor ‘Het Badhuis’, het gebouw dat aan de Nieuwe Willemshaven huisvesting moet bieden aan de toiletvoorzieningen van de bruine vloot. Daarnaast gaat het Badhuis dienen als slechtweervoorziening voor de schippers van de zonnepont ‘Jonge Seun’.
En onlangs verleende de welstandscommissie Hûs en Hiem goedkeuring aan Jukema’s ontwerp voor ‘Het Tempeltje’, een gebouwtje nabij het archeologisch Steunpunt in Wijnaldum. In opdracht van Landschapsbeheer Friesland en na twee jaar lang overleg met de lokale gemeenschap bracht Jukema de geschiedenis van het Friese landschap in beeld. Lees verder De tempel van Winaam
Het heimwee van de zeeman
De verborgen zee-aanzichten van Jaap de Jong
HARLINGEN – Veel gaat er om in het hoofd van een zeekapitein, tijdens de lange, stille uren op de brug. Jaap de Jong (1953) zette zijn gedachten op papier. Alles wat hij niet wist zocht hij uit. “Minder wikipedia, méér Jaap de Jong”, zo omschrijft de schrijver de manier waarop hij te werk is gegaan voor zijn nieuwste boek, zijn magnum opus: ‘Verborgen zee-aanzichten’. De Jong: “Heel lang was onze werktitel ‘Het grote boek van de zee’. Pas op het laatste moment zijn we tot de huidige benaming gekomen.”
Tekst en foto’s: Gijs van Hesteren
De ondertitel ‘Beleving en beschouwing van kust, zee en schip’ doet een beetje ouderwets, bijna negentiende-eeuws aan. Dat is geen toeval. In vroeger jaren probeerde de mens de raadselen van de schepping zoveel mogelijk onder één noemer te brengen. Zo ontstond het ene grote boek na het andere. Totdat steeds meer kennis van de oneindige veelvoudigheid van het universum aantoonde hoe onmogelijk en hoogmoedig dit streven was. Lees verder Het heimwee van de zeeman
Meindert Schroor: herontdek de stad!
HARLINGEN – Vorig jaar, bij de viering van het vijftigjarig bestaan van de Waddenvereniging, sprak sociaal-geograaf Meindert Schroor over het ‘eilanden- en schiereilandenrijk van het Waddengebied’ en over de ‘juttersmentaliteit’ van zijn inwoners. Een en ander licht hij nader toe in zijn boek ‘Harlingen, geschiedenis van de Friese havenstad’. Zijn bevindingen zijn niet uitsluitend van toepassing op het Friese havenstadje.
Verandering en het platteland
Onlangs schreef ik over de invloed van technologische veranderingen. Dergelijke processen verlopen soms geleidelijk, maar goed beschouwd zijn er in de wereldgeschiedenis meerdere schoksgewijze omwentelingen aan te wijzen. Hier ga ik het hebben over de betekenis van technologische revoluties voor plattelandsregio’s. Waarom gaat dit rurale regio’s aan? Kunnen deze niet eenvoudig doorgaan op wijze die zij gewend zijn? Waarom zouden ze zich niet afwachtend opstellen?
Tekst en foto’s: © Festina Lente, Gijs en Inge van Hesteren
Open houding nodig?
Jazeker, een open houding ten aanzien van deze helaas onvoorspelbare toekomstige ontwikkelingen is van groot belang. Het verschil tussen stad en platteland speelt hierin een belangrijke rol. In stedelijke gebieden is men gewend aan snelle veranderingen en er is een groot reservoir beschikbaar aan kennis, ervaring en arbeidskracht. Men zal er vaak adequaat reageren op ingrijpende veranderingen als deze. In rurale gebieden ligt dat anders. Het leven verloopt er langs wegen der geleidelijkheid, verandering wordt wantrouwend bekeken, kennisinstellingen zijn veraf. De omvang van de beroepsbevolking is kleiner dan in de stad en economische activiteit richt zich op dienstverlening in eigen kring, of op de agrarische sector. De perceptie van en de reactie op digitale ontwikkelingen zal tussen stad en platteland snel divergeren. Is daardoor juist niet een extra inspanning nodig vergeleken bij een stedelijke regio? De conclusie kan alleen maar bevestigend zijn.
Slow versus fast society
De hamvraag is: kan je het je wel veroorloven om achter te blijven? Een keuze zal gemaakt moeten worden. Willen inwoners van rurale gebieden een toekomst voor hun regio van ‘slow economy, slow society’? Misschien is het goed zoals het is. Kies dan niet voor een al te proactieve houding ten aanzien van deze digitale revolutie. Op zich is er niets mis mee. Een groot deel van de aantrekkingskracht van een perifere plattelandsregio ligt juist in deze eigenschappen.
Anderzijds, misschien willen de plattelandsbewoners meer dan dat. Denk aan werk voor de volgende generatie, een actieve middenstand, een hoog opleidingsniveau, een hoger inkomensniveau, een aandeel in de revolutionaire stappen die het mensdom zal gaan zetten in het digitale domein. Meedoen… Lees verder Verandering en het platteland
Wereldgeschiedenis: schoksgewijs veranderen
Onlangs schreef ik een adviesrapport voor een samenwerkingsverband van lokale overheden. Drie centrale gedachten: technologie helpt de mens vooruit, deze vooruitgang is meetbaar in ‘disruptieve’ stappen, en we zitten middenin de meest recente stap.
Technologie helpt de mens vooruit
Sinds enkele decennia vindt er een ingrijpende digitale revolutie plaats, die leidt tot grote wereldwijde en lokale veranderingen. Deze revolutie is vergelijkbaar met andere kantelpunten van de menselijke beschaving. Bijvoorbeeld met de transitie van een jagende, zwervende bevolking naar een sedentaire, zo’n tienduizend jaar geleden, met de uitvinding van het schrift, zo’n vijfduizend jaar geleden, of met de uitvinding van de stoommachine en de aansluitende industriële revolutie van de achttiende en negentiende eeuw. Het zijn omwentelingen als deze die de grootste veranderingen hebben veroorzaakt in de manier waarop de samenleving zich organiseert en hoe mensen met elkaar omgaan, communiceren, handelen. Veranderingen, die ook in dit geval weer veel groter zullen zijn dan de meeste mensen zich vandaag realiseren.
Tekst en foto’s: © Festina Lente, Gijs en Inge van Hesteren
Van mammoetjager tot communicatiesamenleving
Van jagen naar landbouw
Even terugkijken naar de bovengenoemde voorbeelden. Ten eerste de gevolgen van de omslag van een samenleving van nomadische jagers en verzamelaars naar een landbouwsamenleving. Vanaf dat moment was het mogelijk geworden om veel grotere bevolkingsaantallen van voldoende voedsel te voorzien. De wereldbevolking maakte een groeispurt door en de eerste steden ontstonden. Bepaalde bevolkingsgroepen konden worden vrijgesteld van voedselproductie. Ze kregen de mogelijkheid zich bezig te houden met de levering van diensten (onderwijs, gezondheidszorg, openbaar bestuur), of met de productie van gebruiksvoorwerpen, gereedschappen, wapens en onderkomens. Lees verder Wereldgeschiedenis: schoksgewijs veranderen