DEN OEVER – ‘Icoon Afsluitdijk’: volgens de projectpartners ook voor henzelf een louterende ervaring. Ontwerper en innovator Daan Roosegaarde en Michèle Blom, Directeur-Generaal van Rijkswaterstaat, lanceerden het resultaat op 17 november. Vanaf die dag zijn de drie lichtkunstwerken voor iedereen gratis te bezichtigen. Dat moet dan wel na zonsondergang. ‘Windvogel’ en ‘Glowing Nature’ blijven tot 21 januari, ‘Lichtpoort’ is een permanente installatie.
Daan Roosegaarde; tijdens het toelichten van zijn projecten wordt hij steeds geestdriftiger. (Foto: Gijs van Hesteren)
Daan Roosegaarde in zijn openingstoespraak: ‘De Afsluitdijk staat voor een stuk Nederlandse lef en innovatie. We leven met het water, we vechten met het water, we zoeken naar nieuwe harmonie. Door een subtiele laag van licht en interactie versterken we de schoonheid van de dijk en verbinden we mens en landschap, duister en licht, poëzie en praktijk. De dijk als een 32 kilometer lange Zen-lijn in het water.’ Lees verder Icoon Afsluitdijk mengt kunst met technologie→
HARLINGEN – Een schip dopen doe je meestal vóór het in de vaart komt, maar het kan ook andersom. Agnes en Eelke Dykstra kochten begin vorig jaar het charterklippertje ‘Onrust’, voorheen bekend als ‘Heer Leo’ en ‘Tadorna’. Het schip liep in 1885 van stapel bij de werf Bodewes te Martenshoek. De Dykstra’s trokken het schip bijna helemaal leeg. De in prima staat verkerende machinekamer en de tuigage bleven behouden. Voorzien van een luxe-accommodatie voor 16 personen kwam het schip dit voorjaar als ‘Elbrich’ terug in de vaart.
Elbrich, Eelke en Agnes Dykstra, klaar voor de doop van de nieuw in de vaart gebrachte klipper.
Na afloop van een succesvol eerste vaarseizoen was er half oktober eindelijk tijd voor de doopplechtigheid. De Dykstra’s kozen de kade van de Nieuwe Willemshaven als locatie, recht tegenover de ambachtelijke bierbrouwerij ‘Brouwdok’. In dit post-industriële gebouw vertelt Elbrich Dykstra (15): ‘Dat mijn ouders voor de naam ‘Elbrich’ kozen was eigenlijk mijn idee. Voor de grap had ik dat gezegd, hoor. Ik vind het zelf ook een prachtig schip. Al een paar keer heb ik meegevaren. Aan het roer staan gaat me goed af. Aanleggen en zo, dat doe ik nog niet, hoor.’
Eelke Dykstra: ‘In de jaren tachtig charterden de gebroeders Bruinsma met een boltjalkje met die naam. Naar het schijnt ook vernoemd naar een dochter. Gewoon een mooie naam, vonden we.’
De Argentijnse performance-kunstenaar Flora Reznik woont al een tijdje in Den Haag en kreeg van het Leeuwarder kunstcollectief Voorheen de Gemeente (VHDG) een rijdend atelier ter beschikking. Daarmee reed zij zes weken door de provincie. Lees hierover ook Flora Reznik met SRV-bus op reis door Friesland. Op 7 oktober vond haar eerste performance plaats en op 21 oktober sloot ze het project af met een presentatie. Tot de 18e november nog te bezoeken.
Flora Reznik in Pingjum, Noordwest-Friesland. (Foto: Gijs van Hesteren)
In de prille ochtend, zeil zetten in de Harlinger Willemshaven. (Alle foto’s: Gijs van Hesteren)
HARLINGEN – Wedstrijdzeilen met traditionele schepen op het Wad: aan de ene kant zo weinig mogelijk geregel en gezeur, aan de andere kant een duidelijk en gemeenschappelijk overeengekomen reglement. Goed zeemanschap en een beetje doorzettingsvermogen vullen het aan. Deze voorwaarden maken de jaarlijkse Nationale Waddenrace tot een succes. Niet voor het eerst sleept Joost Martijn met zijn eenmasttjalk ‘Overwinning’ de eerste plaats in de wacht. De Harlinger Courant zeilt mee, aan boord van één van de deelnemende schepen.
Het reglement van de wedstrijd stelt dat de deelnemers in willekeurige volgorde de vijf Waddenhavens Den Oever, Oudeschild (Texel), Oost-Vlieland en West-Terschelling moeten aandoen. Zeilend natuurlijk, behalve in de havens zelf – daar gaat de motor aan. Zodra een loper een selfie heeft genomen van een codewoord bij het havenkantoor gaat de reis verder. Ook dit jaar leidt het tot spannende taferelen in krappe haventjes. De meeste deelnemers finishen al in de nanacht van zondag de 5e november, met vaartijden tussen de vijftien en twintig uur. Alleen de laatste in de rangschikking, de Kaat Mossel, arriveert pas in de vroege zondagmiddag.
Remco Visser, met de zojuist aangetikte haven van Oudeschild op de achtergrond.
De Waddenrace heeft een nieuwe voorzitter, Remco Visser. Vrijdagavond, tijdens het palaver in het gebouw van de Koninklijke Nederlandse Reddings Maatschappij KNRM, zegt hij over zijn nieuwe rol: “Al jaren neem ik met heel veel plezier deel aan de wedstrijd. Zo doe ik iets terug. Leuke deelnemers die weten waar ze mee bezig zijn, een ontspannen sfeer, zo min mogelijk regels, dat kenmerkt de Waddenrace.”
Zeekano
Zaterdagochtend al vroeg scheept de Harlinger Courant zich in op Vissers’ keenaak (of leunder) ‘Alida’, het laatst overgebleven exemplaar van dit scheeptype. De ‘Alida’ is met zijn 32 bij 5,10 meter een lange, flexibele zeekano met heel weinig diepgang. Remco Visser: “Met dit schip zeilen we vaak in één streep naar ons doel. De diepgang is normaal gesproken 85 centimeter.”
Vlnr: direct na het starten kiezen de Willem Jacob, de Hollandia en de Najade voor een zuidwestelijke koers naar Oudeschild of Den Oever.
Een groot deel van de bemanning komt van het skûtsje ‘Engelina Smeltekop’, dit jaar IFKS-kampioen in de klasse a-klein. Een ontspannen, maar ter zake kundig gezelschap. Tijdens het ochtengloren staat er een lopende zuid-zuidoostenwind. Alle schepen zetten zeil in de voorhaven van Harlingen. Eenmaal buiten de pieren stuurt Visser de ‘Alida’ op een aandewindse koers, richting Den Oever en Oudeschild. Met het opkomende tij is het varen over de ondieptes van Molenrak en Zachtebed voor niemand een probleem. Al snel blijkt dat de eenmasttjalken en -klippers scherper aan de wind zeilen. De meesten maken een slag naar Den Oever. Alleen de de imposante tweemastklipper ‘Dageraad’ en de ‘Alida’ kiezen voor Oudeschild als eerste haven. “We komen zowat tot Oudeschild als we deze slag voortzetten”, stelt Visser. “Dan kunnen we net zo goed even naar binnen gaan”.
Hectische rondedans
Kort voor de ‘Dageraad’ arriveert de ‘Alida’ bij Oudeschild. Loper Sander Hasper springt aan wal en rent naar het havenkantoor. Tijdens het keren van de keenaak komt de ‘Dageraad’ binnen. Het leidt tot een hectische dans voor twee platbodems in de krappe havenkom. Vervolgens kruisend de Bollen over, richting Den Oever, totdat de ebstroom zo sterk wordt dat er geen voortgang meer is. Visser: “Ik had gehoopt dat Den Oever bezeild zou zijn. Jammer. Laten we dan nu maar de verplichte vier uren rust nemen. Dat is onze joker!”
Tijdens het ankeren zien wij de schepen die eerst voor Den Oever kozen één voor één voorbij zeilen, richting Texel. De ‘Lotus’, de ‘Boreas’, de ‘Overwinning’ voorop. Rond vier uur ’s middags zet de ‘Alida’ weer zeil. Ook op de Dageraad wordt men wakker, maar problemen met het grootzeil leiden tot grote achterstand.
De lopers van de ‘Dageraad’ kunnen ondanks hun inzet de latere schade aan het grootzeil niet compenseren.
Aan de wind over stuurboord is de voorhaveningang van Den Oever nét bezeild. Totdat in de laatste honderd meters de vloedstroom het schip iets teveel om de oost wegzet. Lukt het of niet? Het zwaard bonkt over de stenen. Te dicht bij de noordelijke havenpier. Overstag! Het gaat nét goed. Loper van en aan boord en weer verder. “Het is even zoeken naar de juiste koers”, zegt Visser. “We zeilen noord-noordoost, tussen twee bankjes door.”
Het is intussen donker geworden. Het weer is druilerig en kil. Rond zeven uur ’s avonds trekt het gasproductieplatform van Elf Petroland aan stuurboord voorbij. Pas tegen tien uur vanavond is het hoogwater. “We wagen het erop”, zegt de schipper. Dwars over de banken, koers havenhoofden van Vlieland.
Spannend
Dan uit het niets een windschifting – van zuid naar west en sterk aantrekkend. De havenmond ligt plotseling in de wind. De schippers moeten opkruisen. Bijna tegelijk met de ‘Overwinning’, de ‘Hollandia’, de ‘Boreas’, de ‘Lotus’ en de ‘Voorwaarts’ bezeilt de ‘Alida’ de haven. Visser: “We zitten in de kopgroep. Alleen, de kopgroep is een beetje groot. Het wordt nu spannend hoor.”
Ook hier een rondedans voor tjalken en klippers. De ‘Alida’ verslaat de Lotus in de havenkom van Vlieland. Omhoog weer de zeilen, richting Stortemelk en Schuitengat. Het wordt een stuk warmer. De maan verschijnt vanachter de jagende wolken. Aan een heldere horizon lokken de lichten van vuurtorens.
Met ruime wind hobbelen de schepen over de zeedeining in het Stortemelk. In het Schuitengat is de ‘Alida’ veel sneller. Visser steekt grote stukken af en zeilt gemakkelijk boven de ‘Boreas’ en de ‘Lotus’ langs. Hoezo vaargeul? Het is bijna tien uur in de avond als stuurvrouw Jana Schatto bevallig als een hinde terug aan boord springt. Dat lukt nog net, want de schipper heeft al losgegooid. “Het is wel een wedstrijd, hé!” moppert hij.
Op het voordek
De ‘Alida’ lijkt vierde te liggen, achter de ‘Overwinning’, de ‘Voorwaarts’ en de ‘Hollandia’. “Je weet nooit helemaal zeker hoe je ligt, want pas na controle van de logboeken bepaalt de wedstrijdleiding de volgorde.”
Het is nog maar kort na hoogwater. In één streep naar de Meep, over het zand heen. “Allemaal op het voordek, dat scheelt weer!”
De ‘Boreas’ kiest voor een koers achterlangs Griend. De ‘Alida’, permanent over de platen zeilend – “Dat scheelt tegenstroom. Of het kan? We gaan het zien.” – draait samen met de ‘Voorwaarts’ de Blauwe Slenk in. De ‘Hollandia’ verliest de aansluiting, de ‘Overwinning’ bouwt zijn voorsprong uit. Het gaat ineens tergend langzaam, vanwege de sterk ingezette ebstroom.
Najade en Willem Jacob.
Voor ons ligt Harlingen, in een zee van licht, aan het eind van een lang lint van knipperende rode en groene bakens. De snackbar en het bruine cafeetje wachten ons op. Plat voor de lap, nek aan nek met de ‘Voorwaarts’. Natuurlijk kiest de ‘Alida’ ervoor om de Pollendam aan de noordelijke, ‘verkeerde’ kant te passeren. Dan trekt het dicht, de glorieuze volle maan verdwijnt achter wolken en het begint te regenen. We varen in de havenmond van Harlingen – het zit erop. De ‘Boreas’, die heeft gekozen voor de koers noordelijk van Griend, heeft er uiteindelijk geen voordeel van. De ‘Alida’ finisht op een prima vijfde plaats.
HARLINGEN – “Dit is de grootste attractie van de Noordwesthoek aan het worden”, zegt projectleider Gerald de Weerdt trots over de replica van het schip waarmee Willem Barentsz eind zestiende eeuw de route om de Noord naar het Verre Oosten verkende. De romp is bijna klaar. Midden volgend jaar gaat het schip te water en daarna is het tijd voor de afbouw. Zeilen tijdens Sail Harlingen, daarvoor komt dat te laat…
Ook Gerald de Weerdt werkt met zijn handen aan de replica. (Foto: Joachim de Ruijter)
Replica Nova Zemblaschip bijna af dankzij ellebogenstoom en donaties
“We leggen nu de laatste hand aan de scheepshuid. Het onderwaterdeel is klaar, het dek is dicht. We hebben berekend dat we er nu 24 duizend manuren in hebben zitten.”
Samen met De Weerdt wandelen verslaggever en fotograaf over het schip, dicht onder het dak van de bouwloods. Dat dak gaat er komend voorjaar af, want ergens begin juni 2018 takelt KTF het schip het water in.
“Veertig ton weegt het casco dan. Eenmaal in het water komt er nog twintig ton ballast bij. Daarna komen de afbouw en het tuigen. Als we klaar zijn zal het aantal werkuren gestegen zijn tot ongeveer dertigduizend. Dat klopt aardig met de tijd die de vroegere scheepsbouwers nodig hadden.” Lees verder Dit is wat project Willem Barentsz zo leuk maakt→
LAUWERSOOG – Ten eerste: organisaties met totaal verschillende bedrijfsculturen gaan samenwerken. Ten tweede: als de zaken anders lopen dan verwacht moet je kunnen improviseren. Dit waren de twee belangrijkste onderdelen van de grote oliebestrijdingsoefening Olie Alert Waddenzee. In september vond deze plaats op de Noordzee, in de zeegaten en op de Waddenzee. Een grootscheeps opgezette onderneming.
Ongeveer 130 professionals en 70 vrijwilligers werkten samen bij Oil Alert Waddenzee.
De inzet van de media had men grondig aangepakt. Op woensdag, tijdens het Waddenzeegedeelte van de oefening, bracht een partyschip de cameraploegen, fotografen en schrijvende pers van Lauwersoog naar het zeegat tussen Ameland en Schiermonnikoog. De wind trok juist tijdens die ochtend stevig aan. In vlagen benaderde deze de acht Bft. De bewegingen van het schip veroorzaakten bij vele persmensen gevoelens van lichte zeeziekte. Lees verder Winderige oefening Oil Alert Waddenzee→
HARLINGEN – Het reizende atelier van de Argentijnse kunstenares Flora Reznik streek neer in het Friese Harlingen. De voormalige SRV-wagen is haar voor een zesweeks kunstproject ter beschikking gesteld door het kunstinitiatief ‘Voorheen de gemeente’. De eerste week deed zij al de dorpen Grou en Pingjum aan. De bus is kil en primitief, maar “het ruige leven past bij mij”, zegt zij. Alle begin is moeilijk. Toch komt er langzaamaan lijn in haar plannen.
Flora Reznik: “Kunst, dat is soms ‘effectief tijd verspillen’, haha. Maar tegelijk probeer je als kunstenaar iets terug te geven aan de samenleving. Ambachtelijkheid, abstracties, poëzie, saamhorigheid. Ik ben er in dit stadium best een beetje nerveus over. Hoe zal het uitvallen?” (Foto: Gijs van Hesteren)
Door Gijs van Hesteren
Dit artikel is op 19 september verschenen in de Harlinger Courant
“Dat ik deze SRV-wagen ter beschikking kreeg vind ik geweldig. In alle vrijheid en met alle ruimte om me heen kan ik op zoek naar ontmoetingen met echte mensen. Zo in het wild parkeren, dat zou in Argentinië nooit kunnen. Daarvoor is er teveel sociale ongelijkheid in mijn land. Toen mijn familie hoorde wat ik van plan was in dit voor hen zo verre werelddeel waren zij in alle staten. En ja, het begint als een eenzaam avontuur. Na een moeilijke eerste week voel ik me intussen veilig en geborgen hier in Friesland. Hoewel, ik stond met de tranen in de ogen, toen ik mijn fiets niet meer van het slot kreeg en er nergens iemand was die me kon helpen. Dan sta je er alleen voor in een vreemd land, en ik ben zo ontzettend niet-technisch!” Lees verder Flora Reznik met SRV-bus op reis door Friesland→
HARLINGEN – Wat doen de vrouwen uit de bruine zeilvaart, als ze niet over het Wad zeilen? Wat Hanneke de Man betreft, zij zet zich voor honderd procent in voor jeugdtheaterschool Noorderwind. Tussen meer dan tachtig andere inschrijvers wist de gedreven theatermaakster het plan voor het theaterstuk ‘Bakzeuntjes’ onder te brengen bij Leeuwarden Fryslân 2018. Onder de vleugels van het project ‘Under de Toer’ zal Noorderwind het stuk volgend jaar april uitvoeren in de Lambertuskerk in het Friese Arum.
Hanneke de Man aan boord van de ‘Hoop op Welvaart’: “Ik wil laten zien hoe je op een andere manier óók theater kunt maken. En dat je kinderen dingen kunt meegeven waar ze hun hele leven iets aan hebben.” (Foto: Gijs van Hesteren)
Door Gijs van Hesteren Dit artikel verscheen eerder in de Harlinger Courant
Jeugdtheaterschool werkt aan project voor Leeuwarden Friesland 2018
“Na drie jaar bouwen aan de theaterschool waren we nu toe aan een nieuwe uitdaging – en een uitdaging is dit zeker!” benadrukt Hanneke de Man, regisseur van Noorderwind. “In voorgaande jaren verzorgden we meer in algemene zin een jeugdtheateropleiding. Dit keer focussen we vooral op de voorstelling zelf. Daar willen we nieuwe wegen bij inslaan. We gaan niet meer uit van een vaststaand script. Hoe het uiteindelijke verhaal zich ontwikkelt zal afhangen van de mensen die eraan werken.” Lees verder Over bramzijgertjes en bakzeuntjes→
HARLINGEN – Het merk ‘Fries Blauw’ wint langzamerhand aan bekendheid, als Noord-Nederlands alternatief voor het wereldwijd beroemde Delfts Blauw. Juist nu staat één van de belangrijkste industriële producenten op het punt definitief te verhuizen, vanuit de binnenstad naar een bedrijventerrein aan de rand van Harlingen. Het bezoekerscentrum aan Voorstraat en Heiligeweg werd de afgelopen jaren echter steeds belangrijker als toeristische bestemming. Het is vijf voor twaalf, volgens Stichting Fries Blauw. Met behulp van een obligatieplan gaat de nieuwe stichting V84H25 de opstallen aankopen voor een bezoekers- en belevingscentrum Fries Blauw.
Secretaris Birgitte Janssen, voorzitter Ben van der Ham en bestuurslid Don Hoffman (vlnr) van Fries Blauw: “De route ‘Nederlandse Waterlinie’ van Holland Marketing buigt van Lemmer via de Afsluitdijk af naar Noord-Holland. Bij de afslag Noordwest-Friesland moet een pijltje komen dat naar Fries Blauw en Werelderfgoed Waddenzee verwijst.” (Foto: Joachim de Ruijter)
Door Gijs van Hesteren Dit artikel is eerder gepubliceerd in de Harlinger Courant
De in januari van dit jaar opgerichte stichting Fries Blauw is de motor achter het initiatief. We spreken met twee bestuursleden in de ontbijtzaal van Hotel Almenum, midden in het oudste deel van het stadscentrum. Lees verder In Harlingen vind je geen Delfts, maar Fries Blauw→
Vlnr: René Dijkgraaf, Geert Boon, Peer Neeleman. “Send in the marines!” (Foto: Lia Pieterse)
SINT-MAARTEN – De uit het vlakbij Harlingen gelegen terpdorp Wijnaldum afkomstige Peer Neleman bevond zich op Sint Maarten, precies op de dag dat de tropische orkaan Irma zich op het eiland stortte. Eigenlijk al gepensioneerd was hij er tijdelijk werkzaam als medisch specialist. Tijdens het hoogtepunt van de storm verschanste hij zich in de badkuip. Na het passeren van de hurricane deed hij goed werk in het lokale ziekenhuis. Op straat beleefde hij tussendoor angstige momenten. En hij vraagt zich af hoe het verder moet.
Op de tijdlijn van zijn Facebookaccount bracht Neleman van tijd tot tijd verslag uit van zijn lotgevallen. Met sommige van zijn opmerkingen riep hij nieuwe vragen op. Het contact met Sint Maarten is nog steeds moeilijk, maar met behulp van Messenger wist hij zijn met antwoorden en aanvullingen te komen. Lees verder Peer Neleman op Sint Maarten: ‘Hoe gaat dit aflopen?’→
